1. สมเด็จพระอริยวงษญาณ สมเด็จพระสังฆราช (ศรี)

วัดระฆังโฆสิตารามวรมหาวิหาร

พ.ศ. (ไม่ปรากฎหลักฐาน) - พ.ศ. 2337

สมเด็จพระสังฆราชพระองค์แรกแห่งกรุงรัตนโกสินทร์

ดำรงพระยศ พ.ศ. 2325 - พ.ศ. 2337

สมณุตตมาภิเษก พ.ศ. 2325 ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม

สถิต วัดระฆังโฆสิตารามวรมหาวิหาร

นิกาย มหานิกาย

ประสูติ กรุงศรีอยุธยา

สิ้นพระชนม์ พ.ศ. 2337 

พระชนมายุ 80 พรรษา (โดยประมาณ)

พระประวัติในเบื้องต้น

       สมเด็จพระสังฆราชพระองค์แรกแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ มีพระนามเดิมว่า ศรี ศรี อยู่วัดพระเจ้าพนัญเชิงกรุงเก่า เมื่อครั้งกรุงศรีอยุธยาเสียแก่พม่าข้าศึก พ.ศ. 2310 ได้หนีภัยสงครามไปอยู่ที่เมืองนครศรีธรรมราช  ครั้นเสด็จกลับจากเมืองนครศรีธรรมราช มายังกรุงธนบุรีแล้ว สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีก็ทรงตั้งพระอาจารย์ศรี เป็นสมเด็จพระสังฆราช ใน พ.ศ. 2312 

      ถึงพ.ศ. 2324 ท่านถูกถอดจากสมณศักดิ์ฐานันดร เนื่องจากไม่ยอมถวายบังคมสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี ซึ่งสำคัญพระองค์ว่าได้บรรลุพระโสดาปัตติผล  ต่อมาครั้นสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช สถาปนากรุงรัตนโกสินทร์เมื่อพ.ศ. 2325 ดำรัสให้สมเด็จพระสังฆราช พระพุฒาจารย์ พระพิมลธรรม กลับเข้ามาคงที่สมณฐานันดรศํกดิ์ดังเก่า ให้คืนไปสู่พระอารามตามเดิม   สิ่งที่แสดงถึงพระราชศรัทธาในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ คือ โปรดให้รื้อตำหนักทองของสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี  ไปปลูกเป็นกุฏิถวาย ณ วัดบางว้าใหญ่

พระราชกรณียกิจสำคัญ : การสังคายนาพระไตรปิฎก

พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ โปรดให้รวบรวมพระไตรปิฎกฉบับที่เป็นอักษรลาว รามัญ ตรวจชำระแล้วแปลเป็นอักษรขอมจารึกลงลาน   ประดิษฐานไว้ ณ หอมนเทียรธรรม  ต่อมาโปรดให้พระสงฆ์ประชุมสังคายนา ตรวจชำระขึ้น   โดยครั้งนี้นับเป็นการสังคายนาครั้งที่ 2 ในราชอาณาจักรไทย และเป็นครั้งแรกในยุคกรุงรัตนโกสินทร์  สมเด็จพระสังฆราช (ศรี) ทรงเป็นกำลังสำคัญในการดำเนินการ   โดยทรงเป็นแม่กองชำระพระสุตตันตปิฎก จนสำเร็จลุล่วง สมพระราชประสงค์ทุกประการ นับเป็นแม่ฉบับสำหรับการจัดพิมพ์เป็นอักษรไทยครั้งแรก  

พระราชกรณียกิจพิเศษ

สมเด็จพระสังฆราช (ศรี) ทรงเป็นพระราชอุปัธยาจารย์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยเมื่อทรงผนวชเป็นพระภิกษุ  ท่านดำรางตำแหน่งสมเด็จพระสังฆราชในรัชกาลสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี 12 ปี และในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกอีก 12 ปี สิ้นพระชนม์เมื่อ พ.ศ. 2337