พระพุทธองค์ทรงประทานโอวาทปาฏิโมกข์ แก่พระอรหันต์สงฆ์ในวันเพ็ญมาฆบูชา

ภาพที่ ๔๕

พระพุทธองค์ทรงประทานโอวาทปาฏิโมกข์ แก่พระอรหันต์สงฆ์ในวันเพ็ญมาฆบูชา

ภายหลังพระโมคคัลลาน์ สารีบุตร บวชแล้วไม่นาน พระพุทธเจ้าได้ทรงประชุมพระสาวกขึ้นในวันเพ็ญ กลางเดือนสาม ที่พระเวฬุวนาราม เมืองราชคฤห์ โดยมีพระพุทธเจ้าทรงเป็นประธาน การประชุมพระสาวก ครั้งนี้ ผู้นับถือศาสนาพุทธในสมัยก่อนต่อมาเห็นเป็นเหตุการณ์ที่มีความสำคัญมาก จึงกำหนดถือวันนี้เป็นวัน สำคัญทางพระพุทธศาสนาวันหนึ่ง ที่เรียกกันอยู่ทุกวันนี้ว่า 'วันมาฆบูชา' การประชุมพระสาวกของพระพุทธ- เจ้าครั้งนี้ แปลกกว่าทุกคราวที่มีอยู่ในสมัยพุทธกาล คือ พระสาวกมี จำนวน ๑,๒๕๐ รูป แต่ละรูปแต่ละองค์ ล้วนบวชกับพระพุทธเจ้า มีพระอุปัชฌาย์องค์เดียวกัน คือพระพุทธเจ้า ล้วนเป็นพระอรหันต์ ต่างมาประชุม โดยไม่ได้นัดหมาย และพระพุทธเจ้าทรงแสดงโอวาทปาติโมกข์ในที่ประชุม การประชุมพระสาวกครั้งนี้จึงเรียก อีกอย่างหนึ่งตามลักษณะแปลก ๔ ประการนี้ว่า 'จาตุรงคสันนิบาต'

ในเวลานั้น กรุงราชคฤห์เป็นศูนย์กลางของศาสนาพุทธ พระพุทธเจ้าประทับอยู่ที่นี่บรรดาพระสาวกแยก ย้ายกันออกไปประกาศพระศาสนาต่างได้ทราบว่าเวลานั้นพระพุทธเจ้ากำลังเสด็จประทับอยู่ที่กรุงราชคฤห์ เมื่อ เสร็จกิจประกาศพระศาสนาจึงต่างจาริกมาเฝ้า เมื่อมาพร้อมหน้ามากตั้งพันกว่า พระพุทธเจ้าจึงประชุมพระ สาวกแสดงโอวาทปาติโมกข์

'โอวาทปาติโมกข์' คือ หลักการโดยสรุปของศาสนาพุทธ มีทั้งหลักคำสอนและหลักการปกครองคณะสงฆ์ มีทั้งหมด ๑๓ ข้อด้วยกัน เช่นเป็นต้นว่า ศาสนาพุทธสอนว่า ละชั่ว ทำดี ทำจิตบริสุทธิ์ สุดยอดของคำสอนอยู่ ที่นิพพาน ดับกิเลสพ้นทุกข์ และเป็นพระเป็นต้องสำรวม กินอยู่พอประมาณ อดทน ไม่กล่าวร้ายป้ายสีคนอื่น ไม่เบียดเบียนคนอื่น

สมัยที่กล่าวนี้ พระพุทธเจ้ายังไม่ทรงบัญญัติวินัยปกครอง เพราะความเสียหายยังไม่เกิดจึงทรงวางหลัก ปกครองสงฆ์ไว้แต่โดยย่อ เทียบให้เห็นคือเมืองไทยสมัยไม่กี่ปีมานี้ ไม่มีรัฐธรรมนูญปกครองราชอาณาจักร แต่มี ธรรมนูญเป็นหลักปกครองแทน ธรรมนูญนี้เทียบได้กับโอวาทปาติโมกข์ ส่วนรัฐธรรมนูญปกครองราชอาณาจักร ก็เทียบได้กับวินัยพุทธบัญญัติทั้งหมด ที่พระพุทธ- เจ้าทรงบัญญัติขึ้นในเวลาต่อมา

ขันติคือความทนทาน เป็นตบะอย่างยิ่ง พระพุทธเจ้าทั้งหลายตรัสว่า พระนิพพานเป็นธรรม อย่างยิ่ง ผู้ทำร้ายผู้อื่น ผู้เบียดเบียนผู้อื่น ไม่ชื่อว่าเป็นบรรพชิต ไม่ชื่อว่าเป็นสมณะเลย, การไม่ ทำบาปทั้งสิ้น การยังกุศลให้ถึงพร้อม การทำจิตของตนให้ผ่องใส นี้เป็นคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย

การไม่กล่าวร้าย ๑ การไม่ทำร้าย ๑ ความสำรวมในพระปาติโมกข์ ๑ ความเป็นผู้รู้ประมาณใน ภัตตาหาร ๑ ที่นอนที่นั่งอันสงัด ๑ การประกอบความเพียรในอธิจิต ๑ หกอย่างนี้ เป็นคำสั่งสอน ของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย ฯ

ที. มหา. ๑๐/๕๔/๔๐. พระพุทธเจ้าพระนามว่าวิปัสสี ทรงสวดพระปาติโมกข์ในที่ประชุมพระภิกษุสงฆ์

ภาพวาดพุทธประวัติย่อ

พระพุทธเจ้า 29 พระองค์

โซนที่ 1 พระพุทธเจ้า

โซนที่ 2 พระธรรม

โซนที่ 3 พระสงฆ์

โซนที่ 4 สรุปหลักธรรม-ห้องพระไตรปิฎก

โซนที่ 5 โลกียภูมิ

โซนที่ 6 บัว 4 เหล่าและภาพ 3 มิติ

โซนที่ 7 สมเด็จพระสังฆราชฯ

โซนที่ 8 พระอสีติมหาสาวก

โซนที่ 9 วิหารพระโพธิ์สัตว์

โซนที่ 10 ธรรมปฏิบัติและโลกุตตรภูมิ

โซนที่ 11 ลานธรรมปฏิบัติ

โซนที่ 12 พระบูรพาจารย์ 30 องค์

โซนพิเศษ โลกียภูมิและโลกุตตรภูมิ

พระพุทธเจ้า

พระธรรม

อริยสัจ 4 ความจริงอันประเสริฐ 4 ประการ

สรุปหลักธรรมที่สำคัญในพระพุทธศาสนา/ภาคผนวก

พระสงฆ์

โลกียภูมิและโลกุตรภูมิ

โลกียภูมิและสังสารวัฏ 31 ภูมิ

โลกุตรภูมิ : ธรรมปฏิบัติเพื่อความหลุดพ้น

ธรรมะนำชีวิต**