บทสนทนาระหว่างพระภิกษุที่กำลังจะออกปฏิบัติธรรมกับพระสารีบุตร เกี่ยวกับการปฏิบัติเพื่อการเป็นอริยบุคคล (พระโสดาบัน พระสกิทาคามี พระอนาคามี และพระอรหันต์)
- พระภิกษุถาม : พวกผมเป็นปถุชน คนธรรมดา ต้องการเป็นพระโสดาบัน จะต้องปฏิบัติอย่างไร?
พระสารีบุตรตอบ : ท่านจงพิจารณาว่า “รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ” ที่เรียกกันว่าร่างกาย (ขันธ์ 5) ไม่ใช่เรา (จิต) ไม่ใช่ของเรา (จิต) เรา (จิต) ไม่มีในร่างกาย (ขันธ์ 5) ร่างกาย (ขันธ์ 5) ไม่มีในเรา (จิต)
- จิตใจคืออารมณ์อย่างนี้ไม่ช้าก็จะเป็นพระโสดาบัน
- พระภิกษุถาม : พวกผมเป็นพระโสดาบัน ต้องการเป็นพระสกิทาคามี จะต้องปฏิบัติอย่างไร?
พระสารีบุตรตอบ : ท่านจงพิจารณาว่า “รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ” ที่เรียกกันว่าร่างกาย (ขันธ์ 5) ไม่ใช่เรา (จิต) ไม่ใช่ของเรา (จิต) เรา (จิต) ไม่มีในร่างกาย (ขันธ์ 5) ร่างกาย (ขันธ์ 5) ไม่มีในเรา (จิต)
- จิตใจพิจารณาละเอียดเข้าก็จะบรรลุการเป็นพระสกิทาคามี
- พระภิกษุถาม : พวกผมเป็นพระสกิทากามี ต้องการเป็นพระอนาคามี จะต้องปฏิบัติอย่างไร?
พระสารีบุตรตอบ : ท่านจงพิจารณาว่า “รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ” ที่เรียกกันว่าร่างกาย (ขันธ์ 5) ไม่ใช่เรา (จิต) ไม่ใช่ของเรา (จิต) เรา (จิต) ไม่มีในร่างกาย (ขันธ์ 5) ร่างกาย (ขันธ์ 5) ไม่มีในเรา (จิต)
- จิตใจพิจารณาละเอียดก็จะบรรลุขั้นพระอนาคามี
- พระภิกษุถาม : พวกผมเป็นพระอนาคามี ต้องการเป็นพระอรหันต์ จะต้องปฏิบัติอย่างไร?
พระสารีบุตรตอบ : ท่านจงพิจารณาว่า “รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ” ที่เรียกกันว่าร่างกาย (ขันธ์ 5) ไม่ใช่เรา (จิต) ไม่ใช่ของเรา (จิต) เรา (จิต) ไม่มีในร่างกาย (ขันธ์ 5) ร่างกาย (ขันธ์ 5) ไม่มีในเรา (จิต)
- จิตใจพิจารณาละเอียดก็จะบรรลุขั้นพระอรหันต์
พระอรหันต์สุกขวิปัสสโก (2)
- พระภิกษุถาม : เมื่อเป็นพระอรหันต์แล้ว ต้องทำอะไรต่อไป
พระสารีบุตรตอบ : พระอรหันต์ยังต้องปฏิบัติธรรม เพื่อให้ใจเป็นสุข
ท่านจงพิจารณาว่า “รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ” ที่เรียกกันว่าร่างกาย (ขันธ์ 5) ไม่ใช่เรา (จิต) ไม่ใช่ของเรา (จิต) เรา (จิต) ไม่มีในร่างกาย (ขันธ์ 5) ร่างกาย (ขันธ์ 5) ไม่มีในเรา (จิต)
- ร่างกาย (ขันธ์ 5) และเรา (จิต) เป็นคนละส่วนกัน เมื่อจิต (เรา) พิจารณาและเห็นตามความจริงว่า จิตไม่ใช่ขันธ์ 5 ขันธ์ 5 ไม่ใช่จิต ก็จะสามารถตัดการยึดติดในขันธ์ 5 จิตก็จะเป็นอิสระไม่มีการเกิดอีก เข้าสู่นิพพาน
- บรรลุการเป็นพระอรหันต์ จิตของพระอรหันต์เป็นอมตะ (ไม่มีการเกิดอีกต่อไป หมดสิ้นทุกข์ทั้งปวง)
