ในพุทธุปบาทกาลนี้  ท่านพระโกณฑธานะ  (ท่านธานะผู้ลามก ผู้ชั่วช้า ธาโน โกณฺโฑ ชาโต)    มาบังเกิดเกิดในตระกูลพราหมณ์ ในพระนครสาวัตถีชื่อว่าธานมาณพ เมื่อเจริญวัยแล้วได้ศึกษาศิลปวิทยาของพราหมณ์จบไตรเพท 

ภายหลัง ได้บรรพชาอุปสมบทในพระพุทธศาสนา ตั้งแต่วันที่ได้อุปสมบท ปรากฏมีรูปหญิงรูปหนึ่ง เที่ยวติดตาม ไปข้างหลังของท่านแต่ท่านไม่เห็นรูปนั้นมีแต่คนอื่นเห็นเพราะอกุศลกรรมเก่าที่เคยทำไว้เมื่อครั้งพระกัสสปพุทธเจ้า ครั้นท่านเข้าไปบิณฑบาตในบ้าน พวกมนุษย์ได้ถวายภิกษาแก่ท่านสองส่วน แล้วพูดว่า นี้ส่วนของท่าน นี้ส่วนของหญิงสหายของท่าน ตั้งแต่นั้นมาพวกมนุษย์จึงพากันเรียกท่านว่าโกณฑธานะ  ส่วนพวกภิกษุ ผู้ไม่ได้รู้ความจริง เห็นเช่นนั้น เกิดความรังเกียจ กลัวว่าจะเกิดโทษแก่พวกตนด้วย จึงบอกให้อนาถบิณฑิกเศรษฐี ขับไล่ออกเสียจากวิหาร อนาถบิณฑิกเศรษฐี ก็ไม่ขับไล่ จึงบอกแก่นางวิสาขามหาอุบาสิกานางวิสาขาก็ไม่ขับไล่เหมือนกัน เรื่องราวของท่านนั้น ทราบไปถึงพระเจ้าปเสนทิโกศล ผู้เป็นองค์พุทธศาสนูปถัมภ์ทรงมีพระดำริที่จะกำจัดมลทินพุทธศาสนาให้สิ้นไปจึงเสด็จไปยังที่อยู่ของพระธานเถระ  ขณะนั้น พระธานเถระ อยู่ในห้อง เมื่อทราบว่าพระราชาเสด็จมา จึงออกไปรับเสด็จข้าง นอก ภาพที่พระเจ้าปเสนทิโกศล ได้ทอดพระเนตรเห็น ก็คือภาพหญิงสาวยืนอยู่ข้างหลัง พระธานเถระ สมจริงดังข่าวลือ จึงเสด็จเข้าไปใกล้ ๆ เพื่อทอดพระเนตรให้เห็นชัด แต่ภาพนั้น กลับหายไป จึงขออนุญาตท่าน เข้าไปตรวจดูภายในห้อง ทรงตรวจดูด้วยพระองค์เองอย่าง ละเอียด แต่ก็ไม่พบหญิงสาวคนนั้น จึงเสด็จออกมาข้างนอกประทับยืนที่เดิมก็ทอดพระเนตรเห็นภาพหญิงสาวนั้นเหมือนเดิมอีก  พระองค์ทรงทดลองเสด็จพระดำเนินเข้า ๆ ออก ๆ หลายครั้ง จนแน่พระทัยว่า รูปหญิงสาวนั้น ไม่ใช่ของจริง คงเป็นรูป ที่เกิดขึ้นจากกรรมเก่าของท่านเอง ทรงแน่พระทัยว่า มิใช่ความประพฤติผิดลามก อย่างที่เป็นข่าวลือกัน ทรงพระดำริว่า “พระเถระคงจะลำบาก ด้วยอาหารบิณฑบาต อันเนื่องจากประชาชนรังเกียจท่าน” จึงกราบนมัสการนิมนต์ให้ท่าน เข้าไปบิณฑบาตในพระราชวังทุกวัน ทรงให้ความอุปถัมภ์บำรุงท่านด้วยปัจจัย4ไม่ให้ท่านต้องวิตกกังวลใดๆอีกต่อไป  ตั้งแต่นั้นมา ท่านมีสุขภาพร่างกายแข็งแรง เพราะได้รับอาหารที่ดี สุขภาพจิตก็ดีขึ้น ท่านจึงมีโอกาสบำเพ็ญวิปัสสนา กรรมฐานอย่างเคร่งครัด ไม่นานนักก็ได้บรรลุพระอรหัตผล และตั้งแต่นั้นเป็นต้นมารูปหญิงสาวก็ไม่ปรากฏอีกเลย ต่อมา ได้มีมหาอุบาสิกา นามว่าสุภัททา กราบอาราธนาพระบรมศาสดา พร้อมด้วยภิกษุ สงฆ์ 500 รูป ไปสู่อุคคนคร เมื่อถึงเวลาแจกภัตตาหาร พระอานนท์เถระรับหน้าที่แจกสลากแก่ ภิกษุสงฆ์ ขณะนั้นท่านพระกุณฑธานเถระ ได้แสดงอภินิหาร เหาะขึ้นไปบนอากาศ บันลือสีหนาทแล้ว ขอจับสลากก่อนซึ่งพระอานนท์เถระ ก็ให้ท่านจับก่อนตามประสงค์ แม้ในการ แจกภัตรด้วยสลากครั้งอื่น ๆ ท่านก็จะบันลือสีหนาท และขอจับสลากเป็นท่านแรกทุกครั้ง ด้วยเหตุนี้ พระบรมศาสดา จึงทรงยกย่องท่านในตำแหน่งเอตทัคคะ เป็นผู้เลิศกว่า