พระอุปวาณเถระ

๕๓

พระอุปวาณเถระ

ท่านพระอุปวาณะ มีชาติภูมิเป็นมาอย่างไร เข้ามาบวชในพระพุทธศาสนา ในสำนักของใคร ณ ที่ไหน ยังไม่ได้พบที่มาแห่งประวัติของท่าน เรื่องราวของท่าน ที่มาในปกรณ์นั้น ๆ ก็กล่าวถึงแต่เรื่อง ที่ท่านได้อุปสมบทแล้ว เช่นเรื่องที่มาในสังยุตตนิกาย มหาวรรคมีข้อความว่าด้วยเรื่องท่านนั่งสนทนากันกับพระสารีบุตรกล่าวถึงโพชฌงค์7ประการ เนื้อความในเรื่องนั้นว่า “ครั้งนั้น ท่านพระอุปวาณะ และท่านพระสารีบุตร พำนักอาศัยอยู่ที่โฆสิตาราม ในพระนครโกสัมพี ขณะนั้น เป็นเวลาเย็น ท่านพระสารีบุตร เที่ยวเดินตากอากาศเล่น แล้วไปหาพระอุปวาณะ นั่งสนทนาปราศรัยกัน พอเป็นเครื่องร่าเริงใจแล้ว ท่านพระสารีบุตร ได้กล่าวถามพระอุปวาณะว่า ดูกรอาวุโส อุปวาณะ ท่านรู้ไหมว่า โพชฌงค์ 7 ประการ ที่บุคคลตั้งใจอบรมไว้ดีแล้ว ย่อมอำนวยผล ให้อยู่เป็นสุข ท่านพระอุปวาณะ ตอบว่ากระผมรู้ ท่านพระสารีบุตร จึงกล่าวต่อไปอีกว่า ดูกรอาวุโสอุปวาณะ เมื่อบุคคลมาปรารภโพชฌงค์ 7 ประการ มีสติสัมโพชฌงค์เป็นต้น แต่ละอย่าง ๆ ย่อมรู้ว่า จิตของเราพ้นดีแล้ว เราถอนถีนมิทธะ ได้ขาดแล้ว เราระงับอุทธัจจกุกกุจจะ ได้ดีด้วย เราตังใจทำความเพียร ทำใจไม่ให้หดหู่ได้แล้ว อย่างนี้ จึงชื่อว่า อำนวยผลให้อยู่เป็นสุขฯ”
หลังจากนั้น ท่านก็ได้บรรลุอรหันต์ และท่านพระอุปวาณะนี้ ได้เคยเป็นผู้อุปัฏฐากพระบรมศาสดา ซึ่งมีปรากฏในตอนใกล้เวลาพระบรมศาสดาจะนิพพาน คือ ในครั้งนั้น ท่านพระอุปวาณะ ยืนถวายงานพัดอยู่ ณ ที่เฉพาะพระพักตร์พระบรมศาสดา ถูกพระองค์รุกราน ให้ถอยไปด้วยพระดำรัสว่า “อเปหิ ภิกฺขุ” ดูก่อนภิกษุ เธอจงหลีกไปอย่ายืนอยู่ข้างหน้าเรา

ท่านพระอานนท์ ได้เห็นแล้วจึงดำริว่า ท่านพระอุปวาณะ องค์นี้ เป็นผู้อุปัฏฐาก ใกล้เคียงพระองค์มานานแล้ว เหตุไรหนอ พระองค์จึงทรงรุกรานให้หลีกออกไปเสียเมือได้โอกาสแล้วเข้าไปกราบทูลถาม จึงได้ทราบเนื้อความนั้นว่า เพราะเทพยดาทั้งหลาย ในหมื่นโลกธาตุ มาเพื่อจะเห็นพระศาสดา แต่พระอุปวาณะยืนบังเสีย พวกเทพยดา จึงพากันติเตียน พระองค์จึงทรงให้เธอหลีกออกไปเสีย แสดงว่าท่านพระอุปวาณะ ก็เคยเป็นพุทธอุปัฏฐากองค์หนึ่ง

ภาพวาดพุทธประวัติย่อ

พระพุทธเจ้า 29 พระองค์

โซนที่ 1 พระพุทธเจ้า

โซนที่ 2 พระธรรม

โซนที่ 3 พระสงฆ์

โซนที่ 4 สรุปหลักธรรม-ห้องพระไตรปิฎก

โซนที่ 5 โลกียภูมิ

โซนที่ 6 บัว 4 เหล่าและภาพ 3 มิติ

โซนที่ 7 สมเด็จพระสังฆราชฯ

โซนที่ 8 พระอสีติมหาสาวก

โซนที่ 9 วิหารพระโพธิ์สัตว์

โซนที่ 10 ธรรมปฏิบัติและโลกุตตรภูมิ

โซนที่ 11 ลานธรรมปฏิบัติ

โซนที่ 12 พระบูรพาจารย์ 30 องค์

โซนพิเศษ โลกียภูมิและโลกุตตรภูมิ

พระพุทธเจ้า

พระธรรม

อริยสัจ 4 ความจริงอันประเสริฐ 4 ประการ

สรุปหลักธรรมที่สำคัญในพระพุทธศาสนา/ภาคผนวก

พระสงฆ์

โลกียภูมิและโลกุตรภูมิ

โลกียภูมิและสังสารวัฏ 31 ภูมิ

โลกุตรภูมิ : ธรรมปฏิบัติเพื่อความหลุดพ้น

ธรรมะนำชีวิต**