หลวงปู่คำ ยสกุลปุตโต วัดศรีจำปาชนบท – “หลวงปู่คำ ยสกุลปุตโต” 

พระสุปฏิปันโน ที่มีความเคร่งครัดในพระธรรมวินัย เรียบง่าย แต่ปฏิบัติวิปัสสนาอย่างจริงจัง

เกิดในสกุล เดชภูมี เมื่อวันที่ 4 ม.ค.2424 ที่บ้านปลาโหล ต.ปลาโหล อ.วาริช ภูมิ จ.สกลนคร

ในวัยเยาว์ท่านเป็นคนที่เฉลียวฉลาด มีสติปัญญาดี เมื่ออายุ 16 ปี บิดาเสียชีวิต มารดาจึงให้บุตรชายบวชอุทิศส่วนกุศล จึงได้นำไปฝากไว้กับเจ้าอาวาสวัดบ้านปลาโหล วัดประจำหมู่บ้าน

มุ่งมั่นเอาใจใส่ในการศึกษาพระปริยัติธรรม สวดมนต์เจ็ดตำนาน สิบสองตำนาน หนังสือเทศน์จากสมุดข่อยใบลาน อักษรธรรม ภาษาขอม

ครั้นอายุครบ 21 ปีบริบูรณ์ สามเณรคำ เข้าพิธีอุปสมบท ที่ วัดบ้านปลาโหล ต.ปลาโหล อ.วาริชภูมิ จ.สกลนคร

พ.ศ.2473 หลวงปู่สิงห์ ขันตยาคโม และ พระอาจารย์มหาปิ่น ปัญญาพโล สองขุนพลแห่งกองทัพธรรม ศิษย์เอกของ หลวงปู่มั่น ภูริทัตโต บูรพาจารย์สายวิปัสสนากัมมัฏฐาน ออกจาริกธุดงค์ผ่านมาที่ป่าช้าบ้านปลาโหล (ปัจจุบันเป็นวัดป่ารัตนโสภณบ้านปลาโหล)

ได้เห็นข้อวัตรปฏิบัติของครูบาอาจารย์ทั้งสอง เกิดความเลื่อมใส จึงได้เข้าไปขอฝากตัวเป็นศิษย์

จากนั้น หลวงปู่สิงห์ ได้นำเข้าพิธีอุปสมบท ที่วัดโพธิสมภรณ์ อ.เมือง จ.อุดรธานี โดยมี พระธรรมเจดีย์ (จูม พันธุโล) เป็นพระอุปัชฌาย์ พระครูสาสนูปกรณ์ เป็นพระกรรมวาจาจารย์ และ พระครูประสาทศาสนกิจ เป็นพระอนุสาวนาจารย์ ได้รับฉายา ยสกุลปุตโต

ต่อมาเดินทางมาอยู่จำพรรษา ณ วัดศรีโพนทอง อ.เมือง จ.สกลนคร

ครั้นออกพรรษา ออกเดินธุดงค์ไปภูลังกา ร่วมกับ พระอาจารย์วัง ฐิติสาโร และเดินทางเข้าไปอยู่กับ หลวงปู่มั่น ภูริทัตโต ที่วัดป่าบ้านหนองผือ อ.พรรณานิคม จ.สกลนคร รวมทั้งได้จำพรรษากับท่านด้วย

ขณะจำพรรษา ได้รับความเมตตาจากหลวงปู่มั่น ได้รับฟังธรรมะ อุบายธรรมในการปฏิบัติธรรมกัมมัฏฐาน

ครั้นได้ทราบแนวทางการปฏิบัติธรรม ข้อวัตรต่างๆ แล้ว ท่านได้กราบลาออกเดินธุดงค์ไปตามเทือกเขาภูพาน ตามสถานที่ต่างๆ เพื่อหาความสงบวิเวกในการบำเพ็ญธรรม เดินจงกรม นั่งสมาธิภาวนา

สำหรับครูบาอาจารย์ สหธรรมิกที่เคยร่วมเดินธุดงค์ กับ หลวงปู่คำ ยสกุลปุตโต มีมากมายด้วยกัน อาทิ หลวงปู่อ่อน ญาณสิริ วัดนิโครธาราม อ.หนองวัวซอ จ.อุดรธานี, หลวงปู่ฝั้น อาจาโร วัดป่าอุดมสมพร อ.พรรณานิคม จ.สกลนคร, หลวงปู่ชอบ ฐานสโม วัดป่า สัมมานุสรณ์ อ.วังสะพุง จ.เลย, หลวงปู่หลุย จันทสาโร วัดถ้ำผาบิ้ง อ.วังสะพุง จ.เลย เป็นต้น

พ.ศ.2483 ขุนศรีปทุมวงศ์ เจ้าเมืองสกลนคร และ นางหล้า ศรีปทุมวงศ์ ซึ่งเป็นน้องเขยและน้องสาวของท่าน มีจิตศรัทธาอยากจะบริจาคที่ดินบ้านพังโคน ต.พังโคน อ.พังโคน จ.สกลนคร เพื่อสร้างวัด จึงได้พากันเดินทางไปกราบนมัสการ หลวงปู่คำ ยสกุลปุตฺโต

พ.ศ.2483 เริ่มก่อสร้างเป็นสำนักปฏิบัติธรรม ต่อมาได้ขออนุญาตสร้างให้เป็นวัดที่ถูกต้องตามกฎหมาย โดยตั้งชื่อ “วัดศรีจำปาชนบท”

หลวงปู่คำได้อบรมสั่งสอนชาวบ้านในท้องถิ่น ให้รู้จักศีลธรรม ดำเนินชีวิตตามหลักธรรมคำสอนในทางพระพุทธศาสนา

สอนให้ชาวบ้านเลิกนับถือสิ่งที่ผิดๆ สอนให้นับถือพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ และให้สมาทานศีลห้า ศีลแปด ไหว้พระสวดมนต์ก่อนหลับนอน อีกทั้งให้รักษาศีล ปฏิบัติธรรมภายในวัดทุกวันพระด้วย

วันที่ 5 ส.ค.2520 หลวงปู่คำมรณภาพอย่างสงบ ด้วยโรคชรา ที่วัดศรีจำปาชนบท ต.พังโคน อ.พังโคน จ.สกลนคร สิริอายุ 96 ปี พรรษา 42

ต่อมาวันที่ 27 มี.ค.2542 คณะศิษยานุศิษย์ได้พร้อมใจก่อสร้างเจดีย์พิพิธภัณฑ์ เพื่อเป็นที่บรรจุอัฐิธาตุ อัฐบริขาร รวมทั้งแสดงชีวประวัติปฏิปทา